Thị Trường Xuất Khẩu Nông Sản Việt Nam: Tiềm Năng, Thách Thức và Triển Vọng 2025
06/04/2025
Việt Nam đang dần khẳng định vị thế là quốc gia xuất khẩu nông sản có tầm ảnh hưởng trên thị trường thế giới với nhiều mặt hàng có thị phần đáng kể. Nhờ lợi thế về điều kiện tự nhiên, chính sách hỗ trợ và nỗ lực không ngừng của doanh nghiệp, ngành nông sản xuất khẩu Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội phát triển. Bài viết này phân tích về hiện trạng, tiềm năng, thách thức và triển vọng của thị trường xuất khẩu nông sản Việt Nam đến năm 2025, đồng thời đề xuất các giải pháp thiết thực giúp doanh nghiệp tận dụng cơ hội từ thị trường quốc tế.
Thị trường xuất khẩu nông sản việt nam
Tổng Quan Thị Trường Xuất Khẩu Nông Sản Việt Nam 2023-2024
Kim ngạch xuất khẩu nông sản – Những con số ấn tượng
Năm 2023, tổng kim ngạch xuất khẩu nông sản Việt Nam đạt 53,22 tỷ USD, tăng 8,2% so với năm 2022 (Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, 2024). Trong 6 tháng đầu năm 2024, con số này đạt 27,47 tỷ USD, tăng 19,5% so với cùng kỳ năm trước, cho thấy đà tăng trưởng tích cực. Đặc biệt, thặng dư thương mại ngành nông nghiệp tiếp tục duy trì ở mức cao, đạt 9,5 tỷ USD trong năm 2023 (Tổng cục Thống kê, 2024).
Top mặt hàng nông sản xuất khẩu chủ lực của Việt Nam
Hiện nay, Việt Nam có nhiều mặt hàng nông sản xuất khẩu có vị thế trên thị trường thế giới:
Cà phê: Kim ngạch xuất khẩu đạt 4,18 tỷ USD (2023), đứng thứ 2 thế giới về sản lượng và đứng đầu về xuất khẩu cà phê Robusta (Hiệp hội Cà phê – Cacao Việt Nam, 2024)
Gạo: Xuất khẩu đạt 4,68 tỷ USD (2023), đứng trong top 3 thế giới về kim ngạch (FAO, 2024)
Hạt điều: Xuất khẩu đạt 3,29 tỷ USD (2023), là một trong những nước xuất khẩu hàng đầu (Vinacas, 2024)
Hồ tiêu: Xuất khẩu đạt 984 triệu USD (2023), chiếm thị phần lớn trên thị trường toàn cầu (Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam, 2024)
Thủy sản: Xuất khẩu đạt 9,2 tỷ USD (2023) (VASEP, 2024)
Rau quả: Xuất khẩu đạt 5,6 tỷ USD (2023) (Bộ Công Thương, 2024)
Các thị trường xuất khẩu trọng điểm và thị phần
Trung Quốc, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc và EU là năm thị trường xuất khẩu nông sản lớn nhất của Việt Nam (Bộ Công Thương, 2024). Trong đó:
Trung Quốc: Chiếm tỷ trọng lớn trong tổng kim ngạch, chủ yếu nhập khẩu rau quả, gạo, sắn
Thị trường xuất khẩu nông sản Việt Nam chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố:
Biến động tỷ giá: Đồng USD tăng giá đã tác động đến kim ngạch xuất khẩu
Các căng thẳng địa chính trị: Ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng toàn cầu
Tiêu chuẩn chất lượng: EU và Mỹ liên tục cập nhật các quy định về an toàn thực phẩm
Biến đổi khí hậu: Ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng sản phẩm nông nghiệp
Dịch bệnh và vấn đề kiểm dịch: Tác động trực tiếp đến khả năng tiếp cận thị trường
Tiềm Năng Và Cơ Hội Mở Rộng Thị Trường Xuất Khẩu
Các FTA đã ký kết và tác động đến xuất khẩu nông sản
Việt Nam hiện đã tham gia 17 Hiệp định Thương mại Tự do (FTA), mở ra cơ hội tiếp cận thị trường rộng lớn với hơn 60 quốc gia và vùng lãnh thổ (Bộ Công Thương, 2024).
Lợi thế từ EVFTA, CPTPP và RCEP
EVFTA: Giảm thuế quan đáng kể, giúp nông sản Việt Nam có lợi thế cạnh tranh tại thị trường EU
CPTPP: Mở cửa thị trường 11 nước, tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu
RCEP: Tiếp cận thị trường lớn với dân số đông đảo, chiếm tỷ trọng lớn trong GDP toàn cầu
Ưu đãi thuế quan và rào cản phi thuế quan
Các FTA giúp giảm đáng kể thuế nhập khẩu cho nông sản Việt Nam (Trung tâm WTO và Hội nhập, VCCI, 2023). Tuy nhiên, các FTA cũng đặt ra yêu cầu cao hơn về các rào cản phi thuế quan như:
Quy tắc xuất xứ chặt chẽ
Tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm
Yêu cầu về phát triển bền vững và trách nhiệm xã hội
Thị trường mới nổi tiềm năng cho nông sản Việt
Trung Đông và thị trường Halal
Thị trường Halal toàn cầu có quy mô lớn và đang tăng trưởng (Tổ chức Hợp tác Hồi giáo, 2023). Các nước Trung Đông như UAE, Saudi Arabia có nhu cầu nhập khẩu nông sản, đặc biệt là gạo, thủy sản, rau quả.
Châu Phi – Thị trường tiềm năng
Châu Phi với dân số lớn và tốc độ tăng trưởng kinh tế khả quan, đang trở thành thị trường tiềm năng cho nông sản Việt Nam (Ngân hàng Phát triển Châu Phi, 2023).
Xu hướng tiêu dùng toàn cầu và cơ hội cho nông sản Việt
Một số xu hướng tiêu dùng toàn cầu đang tạo cơ hội cho nông sản Việt Nam:
Thực phẩm hữu cơ: Thị trường ngày càng phát triển (Organic World, 2023)
Thực phẩm chức năng: Được người tiêu dùng ưa chuộng
Sản phẩm bền vững: Người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến tính bền vững của sản phẩm
Truy xuất nguồn gốc: Yêu cầu từ người tiêu dùng về minh bạch thông tin sản phẩm
Chính Sách Hỗ Trợ Và Hợp Tác Kinh Doanh Quốc Tế
Chính sách hỗ trợ xuất khẩu nông sản của Chính phủ
Chính phủ Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ xuất khẩu nông sản (Bộ NN&PTNT, 2023):
Chiến lược phát triển nông nghiệp bền vững 2021-2030
Chương trình xúc tiến thương mại quốc gia
Chính sách tín dụng ưu đãi
Hỗ trợ đàm phán và mở cửa thị trường
Mô hình hợp tác kinh doanh hiệu quả trong chuỗi xuất khẩu
Liên kết doanh nghiệp – hợp tác xã – nông dân
Mô hình liên kết “4 nhà” (Nhà nước – Nhà nông – Nhà doanh nghiệp – Nhà khoa học) đã được triển khai tại nhiều địa phương (Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển Nông nghiệp Nông thôn, 2023):
Doanh nghiệp đảm bảo đầu ra, cung cấp giống, kỹ thuật cho nông dân
Hợp tác xã tổ chức sản xuất theo quy trình, tiêu chuẩn
Nông dân được bảo đảm thu nhập ổn định, tiếp cận kỹ thuật mới
Vai trò của các hiệp hội ngành hàng trong xúc tiến thương mại
Các hiệp hội ngành hàng như Hiệp hội Cà phê – Ca cao Việt Nam (VICOFA), Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam (VPA), Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) đóng vai trò quan trọng:
Cung cấp thông tin thị trường, dự báo xu hướng
Tổ chức hội thảo, đào tạo nâng cao năng lực doanh nghiệp
Kết nối doanh nghiệp với đối tác quốc tế
Đại diện bảo vệ quyền lợi ngành hàng trong các vụ kiện phòng vệ thương mại
Nâng Cao Chất Lượng Và Giá Trị Nông Sản Xuất Khẩu
Tiêu chuẩn chất lượng quốc tế – Chìa khóa mở cửa thị trường
Bảng so sánh các tiêu chuẩn GAP, HACCP và Global G.A.P
Tiêu chuẩn
Phạm vi áp dụng
Yêu cầu chính
Thị trường chấp nhận
VietGAP
Sản xuất nông nghiệp
An toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường
Việt Nam, một số nước ASEAN
HACCP
Chế biến thực phẩm
Kiểm soát điểm tới hạn
Toàn cầu, bắt buộc tại nhiều nước
Global G.A.P
Sản xuất nông nghiệp
Tiêu chuẩn toàn diện về sản xuất, an toàn
EU, Mỹ, Nhật Bản, toàn cầu
Organic
Toàn bộ quy trình
Không sử dụng hóa chất tổng hợp
Toàn cầu, giá trị cao
BRC
Chế biến, đóng gói
Tiêu chuẩn an toàn thực phẩm
Anh, EU, toàn cầu
(Nguồn: Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế ISO, 2023)
Lộ trình đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt của EU, Mỹ, Nhật
Đánh giá hiện trạng: Xác định khoảng cách giữa thực tế và yêu cầu
Đào tạo nhân lực: Nâng cao nhận thức và kỹ năng thực hiện
Cải tiến quy trình: Áp dụng các quy trình kiểm soát chất lượng
Đầu tư công nghệ: Trang bị hệ thống kiểm soát, phòng thí nghiệm
Chứng nhận: Mời đơn vị độc lập đánh giá và cấp chứng nhận
Duy trì và cải tiến: Thường xuyên cập nhật, nâng cấp hệ thống
Ứng dụng công nghệ trong canh tác và chế biến nông sản
Nông nghiệp thông minh và truy xuất nguồn gốc
Drone Phun thuốc, giám sát cây trồng
Công nghệ đang được ứng dụng trong nông nghiệp Việt Nam (Bộ NN&PTNT, 2023):
IoT và cảm biến: Giám sát điều kiện canh tác, tối ưu hóa tưới tiêu
Drone: Phun thuốc, giám sát cây trồng
Blockchain: Xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc
Big Data: Phân tích dữ liệu để dự báo năng suất, quản lý dịch bệnh
Công nghệ bảo quản và chế biến sâu
Các công nghệ mới giúp giảm tổn thất sau thu hoạch và tăng giá trị gia tăng (Viện Cơ điện Nông nghiệp và Công nghệ Sau thu hoạch, 2023):
Công nghệ sấy lạnh: Giữ nguyên hương vị, màu sắc, kéo dài thời gian bảo quản
Công nghệ đông lạnh IQF: Bảo quản rau quả, thủy sản với chất lượng cao
Công nghệ đóng gói MAP: Kéo dài thời hạn sử dụng sản phẩm tươi
Công nghệ chiết xuất: Tạo sản phẩm giá trị cao như tinh dầu, hoạt chất
Xây dựng thương hiệu và chỉ dẫn địa lý cho nông sản Việt
Việt Nam hiện có nhiều chỉ dẫn địa lý được bảo hộ, trong đó có nhiều sản phẩm nông nghiệp (Cục Sở hữu trí tuệ, 2024) như:
Cà phê Buôn Ma Thuột
Nước mắm Phú Quốc
Vải thiều Lục Ngạn
Gạo Tám Xoan Hải Hậu
Hồ tiêu Phú Quốc
Xây dựng thương hiệu nông sản đòi hỏi:
Đảm bảo chất lượng đồng đều, ổn định
Thiết kế bao bì, nhãn mác chuyên nghiệp
Xây dựng câu chuyện sản phẩm (story-telling)
Đăng ký và bảo vệ sở hữu trí tuệ
Thách Thức Và Giải Pháp Phát Triển Bền Vững
Thách thức lớn của ngành xuất khẩu nông sản Việt Nam
Biến đổi khí hậu và tác động đến nông nghiệp
Biến đổi khí hậu đang gây ra nhiều thách thức (Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu, 2023):
Hạn hán, xâm nhập mặn tại ĐBSCL ảnh hưởng đến năng suất lúa
Thay đổi mùa vụ, làm gián đoạn chu kỳ sản xuất truyền thống
Gia tăng dịch bệnh cây trồng, vật nuôi
Tăng chi phí sản xuất, giảm tính cạnh tranh
Rào cản kỹ thuật và quy định mới của thị trường nhập khẩu
Các thị trường lớn liên tục cập nhật quy định:
EU: Quy định về dư lượng thuốc BVTV, chiến lược Farm to Fork
Mỹ: Đạo luật Hiện đại hóa An toàn Thực phẩm (FSMA)
Trung Quốc: Tăng cường kiểm soát biên giới, yêu cầu đăng ký cơ sở
Nhật Bản: Quy định mới về kiểm dịch thực vật
Ngoài ra, các thách thức khác bao gồm:
Xuất khẩu nông sản thô: Giá trị gia tăng thấp, dễ bị tổn thương bởi biến động thị trường
Thiếu liên kết trong chuỗi giá trị: Sản xuất manh mún, chưa đồng bộ
Cạnh tranh từ các nước xuất khẩu khác
Chiến lược phát triển bền vững cho nông sản xuất khẩu
Nông nghiệp xanh và các chứng nhận bền vững
Phát triển nông nghiệp xanh là xu hướng tất yếu (FAO, 2023):
Áp dụng nông nghiệp hữu cơ, tuần hoàn
Giảm sử dụng hóa chất, phân bón
Sử dụng năng lượng tái tạo trong sản xuất, chế biến
Lấy chứng nhận bền vững như Rainforest Alliance, Fair Trade
Đa dạng hóa sản phẩm và giảm phụ thuộc thị trường
Để giảm rủi ro, cần:
Phát triển đa dạng sản phẩm từ cùng một nguyên liệu
Đa dạng hóa thị trường, không quá phụ thuộc vào 1-2 thị trường lớn
Phát triển các sản phẩm có giá trị gia tăng cao
Nghiên cứu và phát triển sản phẩm mới phù hợp xu hướng
Dự Báo Và Triển Vọng Thị Trường Năm 2025
Dự báo kim ngạch xuất khẩu nông sản đến năm 2025
Theo dự báo của Bộ NN&PTNT (2024):
Kim ngạch xuất khẩu nông sản Việt Nam có thể tăng trưởng tích cực vào năm 2025
Mức độ chế biến sâu được kỳ vọng sẽ tăng
Thị phần tại các thị trường lớn được dự báo sẽ có sự cải thiện
Chiến lược phát triển của Bộ Nông nghiệp và PTNT
Bộ NN&PTNT đã đề ra chiến lược phát triển đến năm 2025 (Bộ NN&PTNT, 2023):
Cơ cấu lại ngành theo hướng nâng cao giá trị gia tăng
Ứng dụng công nghệ cao, chuyển đổi số trong nông nghiệp
Phát triển các vùng nguyên liệu tập trung
Đầu tư phát triển công nghiệp chế biến
Xây dựng thương hiệu quốc gia cho nông sản Việt
Khuyến nghị cho doanh nghiệp xuất khẩu nông sản
Để tận dụng cơ hội và vượt qua thách thức, doanh nghiệp nên:
Chủ động cập nhật thông tin thị trường và quy định mới
Đầu tư nâng cấp công nghệ sản xuất, chế biến
Xây dựng hệ thống quản lý chất lượng đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế
Tham gia các chương trình xúc tiến thương mại
Liên kết với nông dân, hợp tác xã để đảm bảo nguyên liệu chất lượng
Phát triển thương mại điện tử xuyên biên giới
Câu Hỏi Thường Gặp (FAQs)
Các FTA mang lại lợi ích gì cho xuất khẩu nông sản Việt Nam? FTA giúp giảm thuế nhập khẩu, mở rộng thị trường, tăng cạnh tranh cho nông sản Việt Nam. Tuy nhiên, doanh nghiệp cần đáp ứng quy tắc xuất xứ và các tiêu chuẩn chất lượng cao.
Làm thế nào để đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng của thị trường EU? Doanh nghiệp cần áp dụng các tiêu chuẩn Global G.A.P, HACCP, ISO 22000 và tuân thủ quy định về dư lượng thuốc BVTV, kháng sinh. Nên tìm hiểu kỹ quy định trong Luật Thực phẩm Chung của EU và chiến lược Farm to Fork.
Những thách thức lớn nhất khi xuất khẩu nông sản sang Trung Quốc? Thách thức chính bao gồm: yêu cầu đăng ký cơ sở, kiểm soát chặt chẽ tại cửa khẩu, quy định về đóng gói, ghi nhãn, và cạnh tranh giá từ các nước láng giềng.
Làm thế nào để tăng giá trị gia tăng cho nông sản xuất khẩu? Tăng giá trị gia tăng thông qua: đầu tư công nghệ chế biến sâu, xây dựng thương hiệu, lấy chứng nhận bền vững, phát triển bao bì cao cấp, và xây dựng câu chuyện sản phẩm hấp dẫn.
Hạn mức dư lượng thuốc BVTV được phép ở các thị trường chính? Mỗi thị trường có quy định khác nhau: EU thường nghiêm ngặt; Mỹ theo quy định của FDA; Nhật Bản có “Zero tolerance” với một số chất; Trung Quốc đang ngày càng thắt chặt quy định.
Làm thế nào để tận dụng hiệu quả các FTA đã ký kết? Để tận dụng FTA, doanh nghiệp cần: nghiên cứu kỹ ưu đãi thuế quan, đáp ứng quy tắc xuất xứ, lấy chứng nhận C/O phù hợp, cập nhật thường xuyên về quy định mới, và tham gia các chương trình đào tạo về FTA.
Các hỗ trợ từ Chính phủ cho doanh nghiệp xuất khẩu nông sản? Chính phủ hỗ trợ thông qua: vốn ưu đãi từ các ngân hàng chính sách, chương trình xúc tiến thương mại, đàm phán mở cửa thị trường, đào tạo kỹ năng xuất khẩu, và hỗ trợ nghiên cứu phát triển sản phẩm mới.
Nông sản Việt Nam cạnh tranh được gì so với các nước trong khu vực? Nông sản Việt Nam có lợi thế về đa dạng sinh học, hiệp định thương mại rộng khắp, chính sách hỗ trợ xuất khẩu, và đã xây dựng được uy tín cho nhiều sản phẩm chủ lực.
Hướng Đi Tương Lai và Cơ Hội Phát Triển
Tổng kết tiềm năng và thách thức
Thị trường xuất khẩu nông sản Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội lớn nhờ các FTA đã ký kết, nhu cầu tiêu dùng toàn cầu tăng cao và uy tín ngày càng được củng cố. Tuy nhiên, thách thức về biến đổi khí hậu, rào cản kỹ thuật và cạnh tranh quốc tế đòi hỏi doanh nghiệp phải không ngừng đổi mới.
Với chiến lược phát triển phù hợp, tập trung vào nâng cao chất lượng, áp dụng công nghệ và xây dựng thương hiệu, ngành nông sản xuất khẩu Việt Nam sẽ đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế quốc gia.
Tham gia VIETSTOCK 2025: Cơ hội kết nối và mở rộng thị trường cho ngành nông sản xuất khẩu
Mặc dù VIETSTOCK 2025 tập trung vào lĩnh vực chăn nuôi, nhưng đây cũng là cơ hội quan trọng cho các doanh nghiệp trong chuỗi giá trị nông sản xuất khẩu, đặc biệt là các sản phẩm từ thịt và các phụ phẩm chăn nuôi. Sự kiện này sẽ mang đến góc nhìn toàn diện về việc tích hợp các phân khúc nông nghiệp và thúc đẩy xuất khẩu các sản phẩm giá trị cao.
Với quy mô 13.000 m², hơn 300 đơn vị trưng bày và 13.000 khách tham quan từ 40 quốc gia và khu vực, VIETSTOCK 2025 mang đến nhiều lợi ích cho doanh nghiệp xuất khẩu nông sản:
Mở rộng chuỗi giá trị: Tìm hiểu cách tích hợp chăn nuôi vào mô hình kinh doanh nông sản để tạo chuỗi giá trị khép kín, giảm phụ thuộc vào thị trường nguyên liệu
Đa dạng hóa sản phẩm xuất khẩu: Khám phá cơ hội xuất khẩu các sản phẩm từ thịt và các phụ phẩm chăn nuôi, vốn đang có tiềm năng tăng trưởng tại các thị trường quốc tế
Ứng dụng công nghệ chung: Tiếp cận các công nghệ truy xuất nguồn gốc, bảo quản, chế biến áp dụng được cho cả sản phẩm trồng trọt và chăn nuôi
Tiếp cận thị trường quốc tế: Gặp gỡ các nhà nhập khẩu, phân phối từ nhiều quốc gia, mở rộng mạng lưới kinh doanh
Thời gian: 08 – 10 Tháng 10, 2025 (thứ Tư – thứ Sáu)
Thứ Tư ngày 08 tháng 10, 09:00 – 17:00
Thứ Năm ngày 09 tháng 10, 09:00 – 17:00
Thứ Sáu ngày 10 tháng 10, 09:00 – 16:00
Địa điểm: Trung tâm Hội chợ và Triển Lãm Sài Gòn (SECC), 799 Nguyễn Văn Linh, Quận 7, TP. HCM
Đặc biệt, tại VIETSTOCK 2025 sẽ có các phiên thảo luận chuyên đề về chuỗi giá trị nông sản tích hợp và chiến lược đa dạng hóa sản phẩm xuất khẩu, giúp doanh nghiệp mở rộng cơ hội kinh doanh trong bối cảnh thị trường toàn cầu đang biến động.
Đăng ký ngay hôm nay để không bỏ lỡ cơ hội kết nối và mở rộng kinh doanh:
